Kolizje ptaków z przezroczystymi powierzchniam

Szklane powierzchnie budynków lub przezroczyste elementy infrastruktury miejskiej i drogowej (ekrany akustyczne, wiaty przystankowe itp.) są ogromnym zagrożeniem dla dzikich ptaków. Problem znany jest na całym świecie i wynika z cech szkła i niektórych tworzyw sztucznych: przezroczystości oraz właściwości lustrzanych. Tego rodzaju powierzchnie są niewidoczne dla przelatujących ptaków, stając się dla nich śmiertelną pułapką. Powodami, dla których ptaki nie odbierają zagrożenia, są m.in. 1) transparentność, która sprawia, że ptaki nie widzą przeszkody i lecą w obranym kierunku nie zważając na jej obecność; 2) refleksyjność: w powierzchniach szklanych odbija się otoczenie (niebo i drzewa), jak również sylwetka samego ptaka, który uznaje odbicie za intruza i traci energię na walkę; oraz 3) powierzchnia, która jest znacznie większa niż wielkość ciała ptaka [1]. To wszystko zagraża życiu i zdrowiu ptaków, które niemal wszystkie zgodnie z obowiązującym prawem podlegają ochronie [2]. Problem potęguje położenie budynków czy ekranów w sąsiedztwie atrakcyjnych przyrodniczo terenów zielonych, parków, lasów, terenów otwartych, korytarzy ekologicznych, a także pora roku i warunki pogodowe (np. mgliste jesienne poranki).

Kolizje ptaków z przezroczystymi powierzchniami stanowią globalny i ciągle niedoszacowany problem. Szacuje się, że w samych Niemczech rocznie ginie w ten sposób 100–115 milionów ptaków, co stanowi 5–10% ich populacji, a w Polsce wskutek kolizji z samymi tylko wiatami przystankowymi ginie rocznie 1 milion ptaków [1, 3].

Skutecznym sposobem przeciwdziałaniu kolizjom jest oklejenie powierzchni oszklonych na zewnętrznej stronie znacznikami o parametrach technicznych o przetestowanej skuteczności: 1) pionowe linie lub inne wzory: ich szerokość minimalna wynosić powinna 5 mm przy odstępie nie większym niż 10 cm; 

2) poziome linie lub inne wzory: ich szerokość minimalna powinna wynosić 3 mm w odstępie maksymalnym 3 cm lub wzory o szerokości minimalnej 5 mm w maksymalnym odstępie 5 cm [1, 4]. 

Dla istniejących budynków alternatywnym rozwiązaniem jest zastosowanie np. żaluzji fasadowych. Kompleksowe opracowanie rozwiązań przyjaznych ptakom dla istniejących i planowanych budynków zawarte jest w poradniku „Kolizje ptaków z transparentnymi powierzchniami – kompendium wiedzy” [1]. Należy podkreślić, że jedynie zastosowanie znaków obejmujących całą powierzchnię szklaną jest skuteczne. Stosowanie znaczników na szybach pozwala jednocześnie na przepuszczanie światła, czyli zachowuje pierwotną funkcję szyby. Natomiast naklejanie sylwetek ptaków drapieżnych nie sprawdza się [5]. Potwierdza to też przedstawiona fotografia szyby z naklejoną taką sylwetką. W jej środkowej części widoczny jest ślad po zderzeniu ptaka z szybą. 

W perspektywie długofalowej należy projektować i realizować budynki przyjazne ptakom, z mniejszym udziałem powierzchni szklanych, równocześnie zmniejszając ślad węglowy poprzez redukcję kosztów ogrzewania i klimatyzacji. Warto także wdrażać praktyki sterowania oświetleniem, co pozwoli zmniejszyć szkodliwy wpływ oświetlenia na ptaki i inne organizmy migrujące w nocy.

Źródła:

[1] Zyśk-Gorczyńska E., Mikusek R., Sztwiertnia H. 2021. Kolizje ptaków z transparentnymi powierzchniami – kompendium wiedzy. Fundacja Szklane Pułapki, Wrocław. https://szklanepulapki.pl/wp-content/uploads/2021/05/Kolizje-ptak%C3%B3w-z-transparentnymi-powierzchniami_WEB.pdf

[2] Ustawa o ochronie zwierząt: DzU z 1997 r. nr 111, poz. 724, Ustawa o ochronie przyrody: DzU z 2004 r. nr 92, poz. 880, Rozporządzenie Ministra Środowiska o ochronie gatunkowej zwierząt: DzU z 2016 r., poz. 2183, Prawo ochrony środowiska: DzU z 2001 r. nr 62, poz. 627.

[3] Zyśk-Gorczyńska E., Skórka P., Żmihorski M. 2020. Graffiti saves birds: A year-round pattern of bird collisions with glass bus shelters. Landscape and Urban Planning 193, 103680. https://szklanepulapki.pl/wp-content/uploads/2019/10/Zy%C5%9Bk-Gorczy%C5%84ska-et.-al.-2020.pdf

[4] Bird Safe Design Standards. 2017. Canada. https://birdsafe.ca/design-standards/

[5] Furtak E. 2010. Ptaki giną, bo naklejki na ekranach się nie sprawdzają. Gazeta Wyborcza. https://bielskobiala.wyborcza.pl/bielskobiala/7,88025,8425222,ptaki-gina-bo-naklejki-na-ekranach-sie-nie-sprawdzaja.html

-----

Wpis opublikowany w ramach projektu „Dzikie jest dobre” realizowanego wspólnie przez Fundację Dzieci w Naturę i Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków z dotacji Programu Aktywni Obywatele - Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.