Zniszczenia siedlisk i gatunków w obszarach Natura 2000 cz.2.

Część II: Prawne aspekty interwencji

W celu podejmowania skutecznych działań służących ochronie obszarów Natura 2000, podstawową kwestią jest znajomość przepisów prawa, które dają nam narzędzie w egzekwowaniu realizacji działań naprawczych. Przepisy regulujące te kwestie zawarte są m.in. w:

• ustawie o ochronie przyrody,
• ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko,
• ustawie o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie.

Najważniejsze przepisy dotyczące obszarów Natura 2000 zawarte są w ustawie o ochronie przyrody.

Najistotniejszym przepisem jest art. 33, w którym jest mowa o tym, że zabrania się podejmowania działań mogących osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności: pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami.

Warto zapoznać się z art. 37 tej ustawy, który mówi o tym, że jeżeli działania mogące znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000 zostały podjęte bez uzyskania zezwolenia lub uzgodnienia lub decyzji, wówczas regionalny dyrektor ochrony środowiska, a na obszarach morskich – dyrektor właściwego urzędu morskiego, wydaje decyzję, w której nakazuje, w zależności od potrzeb, ich natychmiastowe wstrzymanie lub podjęcie niezbędnych działań zapobiegawczych lub działań naprawczych. Zatem muszą być spełnione dwie przesłanki łącznie, aby wszcząć postępowanie:  podjęto działanie mogące znacząco negatywnie oddziaływać na Naturę 2000 oraz nie uzyskano wcześniej na to działanie odpowiedniego zezwolenia.

Wystarczy również, że podjęte działanie lub przedsięwzięcie mogło potencjalnie oddziaływać na obszar Natura 2000, a nie przeprowadzono dla niego odpowiedniej oceny oddziaływania, wówczas jest to już przesłanką dla zastosowania art. 37 ustawy o ochronie przyrody. Nie jest konieczne, by znaczące negatywne oddziaływanie na Naturę 2000 rzeczywiście wystąpiło.

Ponadto w tym samym artykule jest mowa o podejmowaniu działań sprzecznych z dokumentami planistycznymi: jeżeli działania na obszarze Natura 2000 zostały podjęte sprzecznie z ustaleniami planu zadań ochronnych lub planu ochrony, regionalny dyrektor ochrony środowiska, a na obszarach morskich – dyrektor właściwego urzędu morskiego, wydaje decyzję o której mowa w art. 37 ustawy o ochronie przyrody, chyba że przeprowadzona ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko lub ocena oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 wykazała brak znaczącego negatywnego oddziaływania na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym na cele działań ochronnych określone w planie zadań ochronnych lub planie ochrony. Zatem warto znać zapisy planów ochronnych dla obszarów Natura 2000, które są publicznie dostępne w dziennikach urzędowych każdego województwa.

Przed podjęciem interwencji w sprawie zniszczeń w obszarze Natura 2000 warto sprawdzić, czy dane działanie, które monitorujemy, zostało wcześniej poddane analizie wpływu na obszar Natura 2000. Przepisy prawne dotyczące tego zagadnienia znajdują się w ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Art. 96 tej ustawy mówi, że organ właściwy do wydania decyzji wymaganej przed rozpoczęciem realizacji przedsięwzięcia, innego niż przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, które nie jest bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynika z tej ochrony, jest obowiązany do rozważenia, przed wydaniem tej decyzji, czy przedsięwzięcie może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000.    

Informacje na temat prowadzonych postępowań administracyjnych można znaleźć w publicznie dostępnych bazach: Ekoportal (www.ekoportal.gov.pl) czy Baza danych o ocenach oddziaływania na środowisko (www.bazaoos.gdos.gov.pl), która jest systemem teleinformatycznym, służącym do zbierania, przetwarzania i udostępniania informacji o postępowaniach w zakresie ocen oddziaływania na środowisko.

Jednocześnie istnieje możliwość zgłoszenia zniszczeń w środowisku przyrodniczym na podstawie ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie. Zgodnie z tą ustawą przez szkodę w środowisku rozumie się negatywną, mierzalną zmianę stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, ocenioną w stosunku do stanu początkowego, która została spowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez działalność prowadzoną przez podmiot korzystający ze środowiska m.in. w gatunkach chronionych lub chronionych siedliskach przyrodniczych, mającą znaczący negatywny wpływ na osiągnięcie lub utrzymanie właściwego stanu ochrony tych gatunków lub siedlisk przyrodniczych.

-----

Wpis opublikowany w ramach projektu „Dzikie jest dobre” realizowanego wspólnie przez Fundację Dzieci w Naturę i Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków z dotacji Programu Aktywni Obywatele - Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.